Chăn nuôi bò – bò sữa bằng đệm lót sinh học là một lựa chọn mới cho người chăn nuôi bò, vì giảm được đầu tư ban đầu và ngân sách duy trì quản lý trại, ngân sách cho quản lý phân. Thông thường nền chuồng đệm lót sinh học là nền đất nên giá tiết kiệm hơn, với kiểu chuồng mới này không cần đầu tư nơi chứa và xử lý phân.
Cách làm đệm lót sinh học trong chăn nuôi – bò sữa
Cách chế 200 lít dịch men: Cho 1 kg dược phẩm BALASA N01, 15 kg bột ngô, 200 lít nước sạch cho vào thùng và khuấy đều, đậy kín. Để ở chỗ ấm trong thời gian 1-2 ngày là có thể dùng được. Chuẩn bị dịch men trước 1-2 ngày.
Cách xử lý bột ngô: Lấy khoảng 2 lít dịch men (trong 200 lit dịch men ở trên) đã làm trước đó cho vào 5 kg bột ngô, xoa cho ẩm đều sau đó để ở chỗ ấm. Chuẩn bị hỗn hợp bột ngô với nước men này trước khi khởi đầu làm đệm lót 5-7 giờ.
* Cách làm đệm lót:
– Bước 1: Rải lớp chất đệm (bã mía, mùn cưa) dày 20 cm ra nền chuồng.
– Bước 2: Tưới đều 100 lít dịch men, sau đó rải đều một phần bã ngô lấy từ dịch men để rải lên trên mặt lớp trấu.
– Bước 3: Tiếp tục rải lớp chất độn thứ 2, vừa rải vừa phun nước sạch và vừa phải dùng cào đảo cho đều vào nhau và để cho hỗn hợp được làm ẩm đều cho đến khi đạt độ ẩm trên dưới 30%.
Thử bằng cách: Xem xét thấy mùn cưa thấm nước trở nên sẫm màu, bốc mùn cưa trên tay nắm chặt lại có cảm tưởng nước hơi thấm ướt ra tay nhưng hạt mùn cưa vẫn tơi rời là đạt yêu cầu.
– Bước 4: Rải đều 5 kg bột ngô đã xử lý lên trên mặt lớp đệm lót.
– Bước 5: Rắc đều hết phần bã ngô lấy từ dịch men lên mặt phẳng đệm lót, sau đó tưới đều 100 lít dịch men sót lại lên lớp đệm lót.
– Bước 6: Lấy tay xoa đều lên toàn thể mặt phẳng lớp mùn cưa.
– Bước 7: Đậy kín toàn thể mặt phẳng bằng bạt hoặc bằng ni-lon.
– Bước 8: Để lên men 3- 5 ngày. Bới sâu xuống 20-30 cm thấy ấm nóng, không còn mùi nguyên liệu là đạt yêu cầu.
– Bước 9: Sau khoảng thời gian lên men kết thúc thì bỏ bạt phủ, cào lớp mặt phẳng (sâu khoảng 20 cm) cho tơi, để thông khí sau 1 ngày mới thả.
Bảo trì đệm lót:
Cần phải đảo phân 1-2 lần/ ngày ở độ sâu 25 – 30 cm. Đảo phân mang ô xy vào phân và chất độn chuồng để ngăn cản quá trình phân giải yếm khí vì quá trình phân giải yếm khí không tạo đủ nhiệt độ cao để diệt các vi sinh vật gây bệnh. Đảo phân 2 lần 1 ngày thường được tiến hành lúc bò đang vắt sữa. Đảo phân tốt, quá trình phân giải hiếu khí sẽ diễn ra mạnh mẽ, tăng nhiệt độ phân và chất độn chuồng, làm khô phân và chất độn chuồng, giảm số lượng vi khuẩn có hại.
Thông thường khoảng 1 tháng bổ sung men 1 lần, chất độn được mang vào chuồng với khoảng cách 2 đến 5 tuần một lần tùy thuộc vào mùa vụ, điều kiện thời tiết và số lượng bò/nhà cung cấp diện tích. Phân và chất độn chuồng chỉ được mang ra khỏi chuồng 1 lần trong năm. Để khởi đầu thường đổ một lớp mùn cưa khô, sạch dầy 30 đến 45 cm.
Thông gió thiết yếu để loại bỏ nóng từ thể xác bò, cũng như ẩm độ và nhiệt từ phân và chất độn chuồng. Thông gió trong mùa đông cần để giảm ẩm độ trong chuồng.
Để vận hành kiểu chuồng mới thành công cần lưu ý các điểm sau:
– Diện tích thiết yếu cho 1 bò sữa là 6 -8 m2 .
– Sử dụng phôi bào hoặc mùn cưa khô sạch làm chất độn chuồng
– Thường xuyên đảo phân đến độ sâu 30 cm hoặc sâu hơn để đảm bảo hiếu khí và làm khô phân và chất độn chuồng
– Cho thêm chất độn chuồng khi phân và chất độn chuồng dính vào thể xác bò
Trên nền tảng những xem xét hiện có, loại hình đệm lót sinh thái là hệ thống rất tốt cho bò sữa, nhất là qui mô vừa và nhỏ.
Trong hệ thống chuồng đệm lót sinh thái, bò sữa di chuyển tự do hơn nên chúng cảm thấy thoải mái hơn, có chỗ nghỉ ngơi tốt hơn nên tỷ lệ què chân ở bò sữa giảm,năng suất sữa và tăng tuổi thọ sản xuất ở bò sữa tăng trưởng.
Ở hệ thống này chất độn chuồng thường là vỏ bào, mùn cưa đã khô, phân được ủ ngay tại chuồng với chất độn chuồng. Hệ thống này cần chất độn chuồng nhiều hơn gấp 4 lần so với các hệ thống khác, tuy nhiên thời gian để thay mới lâu, nên sẽ giảm ngân sách về chất độn và giảm ngân sách thay độn.
Số liệu giải trình thống kê năng suất tăng nhờ làm chuồng bằng đệm lót sinh thái
Dưới đây là những kết quả phân tích gần đây về hệ thống chuồng kiểu này ở Hoa Kỳ. Trong một nghiên cưú gần đây của tác giả (Susane, 2010) với nhiều đàn bò sữa, qui mô đàn trung bình 73 con, khi phân tích số liệu tác giả thấy: 89 % trang trại chuyển sang nuôi bằng chuồng đệm lót sinh thái đã tăng được năng suất sữa 305 ngày.
Năng suất sữa tăng trung bình năm so với nuôi ở chuồng kiểu cũ là 996 lit/bò/năm (dao động từ 412 lit đến 1388 lit) (Susane, 2010). Thêm vào nữa tỷ lệ phát hiện động dục của bò ở chuồng mới cũng tăng trưởng ở 57 % trại kiểu mới (Susane, 2010). Tác giả trên cũng xem xét thấy tỷ lệ phát hiện động dục ở bò trong chuồng kiểu mới đã tăng trưởng ở 57% trại (36,9% trước đó ở chuồng cũ và 41,5% sau khoảng thời gian thay đổi kiểu chuồng), 71% trang trại khi nuôi bò ở chuồng mới đã tăng tỷ lệ chửa ở bò, giảm thay thế đàn từ 25,4% xu ống còn 20,9%, 67% tr ại kiểu mới đã giảm tỷ lệ nhiễm viêm vú (Susane, 2010).
Tỷ lệ què chân của bò sữa ở chuồng mới thấp hơn rất nhiều (24%) so với tỷ lệ này ở chuồng cũ (Espejo et al., 2006) th ậm chí thấp hơn 27,8% (Cook et al., 2003) so v ới tỷ lệ này ở bò nuôi trong chuồng nền cứng, cho bò vận động tự do và thấp hơn 19,6% so với tỷ lệ này ở bò nuôi chuồng nền cứng, cột buộc cố định (Cook et al., 2003).
W eary and T aszkun (2000) giải trình rằng 73% (n = 1752 bò sữa) bò sữa nuôi trong chuồng nền cứng, cho bò vận động tự do thì mỗi năm có tối thiểu 1 lần bị tổn thương khủy chân sau, con số này gấp 3 lần số bò có tổn thương khủy chân sau ở bò nuôi trong chuồng kiểu mới. Endres et al. (2005) cũng có những kết quả tương tự.
Ở Việt Nam đã có nhiều nhà cung cấp ứng dụng đệm lót sinh thái cho bò, sau đây là 1 mẫu giải trình ở 1 trại bò sữa thuộc Vinamilk:
